Bijvangst van foto’s
Foto’s vertellen soms meer dan je denkt. Je ziet bijvoorbeeld een trouwerij, een jubileum, een klassenfoto, instappen bij een schoolreisje, een foto in je nieuwe huis. Ik zie een stukje straat, een winkeletalage, een interieur, de tuinen en tuinhuisjes waar we nog geen foto van hebben. Of ik zien iets van het verkeer, het straatleven, de markt, een optocht, waar ik nog geen afbeelding van ken. Kijk eens in je fotodoos, je albums of bij de dia’s van vroeger. Wat is er op de foto’s te zien dat méér dan familie-waarde heeft? Op deze pagina’s bespreek ik een aantal van zulke foto’s uit Disteldorp.

Distelplein 1959
Er zijn foto’s die iets meer laten zien dan de fotograaf op het oog had. Je ziet op de foto hiernaast bijvoorbeeld een gewone foto van het Distelplein in 1959 (links. Die foto is speciaal gemaakt om de architectuur en het stratenplan te laten zien. Op het eerste gezicht een heel saaie foto. Maar je ziet ook een aantal typerende dingen van zestig jaar geleden, die je nu niet meer ziet. Een brandmelder, de winkels die er toen waren (kruidenier, kapper, sigarenwinkel) en de auto’s die je toen had. Welke twee automerken? Zelfs is er iets van de kleding van toen te zien als je goed naar de man en het kind kijkt. Bestaat er ook nog een foto van het interieur van een van die winkeltjes? En wat is er bekend over de uitbaters? Leven ze nog of zijn er klanten van toen die er nog iets over kunnen vertellen?

Op de tweede foto (1968) is de Sigarenwinkel vervangen door eethuis of snackbar “Tarakan”, maar hangt er nu wel een sigarettenautomaat naast de winkeldeur. De verkoop van nasi en bami zou kunnen verwijzen naar de chinese keuken, maar de naam Tarakan wijst meer in de richting van Indonesie en indisch eten. In verband met de grote oliebronnen daar, werd dat eiland ten noordoosten van Borneo tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Japanners bezet en in mei 1945 door Australische militairen na een felle strijd ontzet. De geboortegrond of de vroegere woonplaats van de uitbater of zijn familie?

 

 

Ledikant in het Muntgebouw, februari 1919
Soms is niet alleen het beeld van een foto interessant, ook het bijschrift kan veel vertellen. Bij deze staat deze foto in de beeldbank: ‘Ledikant in het Muntgebouw. Deze ledikanten werden destijds door de woningdienst verstrekt aan mensen, die een plaats in Distel- of Vogeldorp (voor ontoelaatbare gezinnen) kregen toegewezen.’ In het Muntgebouw hield bijvoorbeeld de Koninklijke Academie van Wetenschappen tentoonstellingen, maar ook de gemeente. Mogelijk betrof dit een tentoonstelling over de volkshuisvesting. Er werden vier verschillende ledikanten getoond.

Niet alleen in de nooddorpen Obelt, Distel- en Vogeldorp, maar bij alle nieuwe woningen die onderdeel waren van de volkshuisvesting behoorden houten ledikanten tot de vaste inventaris. De mensen die naar – wat we nu noemen – een sociale huurwoning gingen, kwamen vaak uit vrijwel onbewoonbare krotten waar ze alleen bedsteden hadden of op de grond sliepen. Houten ledikanten hadden ze niet. Ook in de nieuwe woningen van de Van der Pekbuurt kregen de mensen zulke houten ledikanten aangeboden. Het is waar dat de nooddorpen vaak een tussenstation waren tussen krotten en nette huizen. De woningopzichteres van de woningdienst zag er ook op toe dat de gezinshoofden werk hadden, dat de huur wekelijks betaald werd en dat de kinderen naar school gingen. Maar de aanduiding ‘ontoelaatbare gezinnen’ geeft de indruk dat alle nieuwe bewoners van de nooddorpen asocialen of paupers zouden zijn. Disteldorp was geen opvoedingsoord zoals Asterdorp dat later wel was.
De datering van de foto was gemakkelijk: in de rand van de glasplaat (Rechts aan dezijkant boven)  is februari 1919 geschreven, maar ook de kalender boven het ledikant laat dat zien.

Voor de tentoonstelling ‘100 jaar Van der Pek’ in Begoniastraat 6 huis heb ik zulke ledikanten laten maken. Oude bewoners vertelden dat ze als kinderen vaak met z’n drieën in een tweepersoons ledikant sliepen. Kinderen van bezoekers probeerden dat uit. Het ledikant op de foto en het nagemaakte exemplaar zijn niet geverfd. Volgens ooggetuigen waren ze in werkelijkheid fel groen geverfd en de ledikanten in de Van der Pekbuurt waren iets beter afgewerkt met panelen.